زندان قصر به عنوان نخستین زندان مدرن ایران در دوره پهلوی اول و در بخش جنوبی باغ بزرگ قصر قاجار ساخته شد. این زندان از همان سال‌های نخست پس از بهره‌برداری، به محلی برای نگهداری زندانیان سیاسی و طیف‌های گوناگونی از مخالفان دولت پهلوی تبدیل شد. هم‌چنین، پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ شماری از عوامل حکومت پهلوی در مسجد این زندان محاکمه شدند. زندان قصر پس از انقلاب همچنان دایر بود اما پس از تعطیلی در اختیار شهرداری تهران قرار گرفت و به موزه تبدیل شد.  

در برنامه زندان و زندانیان سیاسی در عصر پهلوی به روایت باغ موزه قصر، ضمن بازدید از بخش‌های مختلف زندان قصر، ابتدا با پیشینه تاریخی این مکان از زمانی که قصر قاجار بوده است تا زمانی که در دوره پهلوی اول به زندان تبدیل می‌شود، آشنا می‌شویم. سپس با بازدید از بخش قدیمی زندان که توسط نیکلای مارکوف، معمار نامدار معاصر طراحی شده، توضیحاتی را درباره مهم‌ترین زندانیان سیاسی در این بخش و سرنوشت آنان می‌شنویم: زندانیانی مانند فرخی یزدی، تیمورتاش، علیمردان خان بختیاری، تقی ارانی و گروه ۵۳ نفر.

در قسمت دوم برنامه، به بخش موسوم به زندان سیاسی می‌رویم. در این‌جا نیز درباره مهم‌ترین زندانیان سیاسی دوره پهلوی دوم، خصوصا پس از قیام ۱۵ خرداد توضیحاتی را می‌شنویم و با گروه‌بندی زندانیان سیاسی در دهه ۱۳۵۰ (روحانیان، مارکسیست‌ها، مجاهدین خلق و…) و درگیری‌های آنها در زندان‌ها و تأثیر این درگیری‌ها بر حوادث پس از پیروزی انقلاب آشنا می‌شویم.

• کارشناس این برنامه، آقای حمیدرضا حسینی، کارشناس ارشد تاریخ و پژوهشگر و مدرس تاریخ معاصر ایران است.